Anayasa Mahkemesi’nin 2021/91 sayılı “16.12.2021 Tarihli Sözleşmeli Erbaş ve Er Kanunu’nun 3. Maddesinin (3) numaralı fıkrasının 01/02/2018 tarihli ve 7078 sayılı Kanun’un 159. Maddesiyle değiştirilen (f) bendinin Anayasa’nın 13., 20. ve 128. Maddelerine aykırılığı” İleri Sürülerek İptali İstenen Davaya İlişkin Kararına İlişkin Bilgi Notu*

Anayasa Mahkemesinin “29.06.2021 tarihli ve (77) numaralı Ekonomi Koordinasyon Kurulu Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 6. maddesinin, Anayasanın 2, 6, 8, 13, 20 ve 104. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptal ve yürürlüğünün durdurulması” istemli davaya ilişkin Kararı.

1.      Olaylar ve İnceleme Süreci

Ø      İptali ve yürürlüğünün durdurulması istenen 29.06.2021 tarihli ve (77) numaralı CBK hükmü ise şöyledir:

 “Bilgi İsteme

MADDE 6- (1) Kurul, görev alanına giren konularla ilgili her türlü bilgi ve belgeyi, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarından isteme yetkisine sahiptir. Kamu kurum ve kuruluşları, talep edilen bilgi ve belgeyi Kurulun belirleyeceği şekil ve süre içerisinde vermekle yükümlüdür.”

İnceleme

Ø  Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca yapılan ilk incelemede; dosyada herhangi bir eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine ve yürürlüğü durdurma talebinin esas inceleme aşamasında karara bağlanmasına karar verilmiştir.

Ø  Dosyanın esas incelemesinde ise; öncelikle Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin anayasal çerçevesi ve bu kararnamelere ilişkin getirilmiş olan yargısal denetim konusu irdelenmiş, daha sonra da işbu iptal talebinin gerekçesi ile iptal talebine konu olan hükmün Anayasa’ya aykırılığı sorunu ve bu hükme ilişkin yürürlüğün durdurulması talebi değerlendirilmiştir. Son olarak da Anayasa Mahkemesi tarafından dosya kapsamındaki taleplere ilişkin hüküm verilmiştir.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Çerçevesi ve Yargısal Denetimine İlişkin Açıklamalar

Ø  İşbu AYM kararında, 21.01.2017 tarihli ve 6771 sayılı Kanun ile birlikte yeni bir hükümet sistemine geçildiğine; buna bağlı olarak Anayasa’daki 8. maddenin değiştirilip Bakanlar Kurulunun kaldırıldığına ve Bakanlar Kuruluna verilen görev ve yetkilerin Cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilmesinin öngörüldüğüne; yeni hükümet sistemi ile birlikte Cumhurbaşkanı’nın, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” adı altında Anayasa’da belirlenen yetki çerçevesi uyarınca herhangi bir kanuna dayanmadan ya da yasama organının onayı olmadan düzenleme yapabileceğine; söz konusu yetki çerçevesinin Anayasa m. 104/17 (genel yetki), AY. m. 104/ 9, AY. m. 106/11, AY. m. 108/4, AY. m. 118/6 ve AY. m. 123/3 hükümleri kapsamında belirleneceğine; AY. m. 148’de öngörüldüğü üzere CBK’lara yönelik şekil ve esas bakımından denetime ilişkin görevli ve yetkili merciin Anayasa Mahkemesi olduğuna; Cumhurbaşkanı’na verilen CBK çıkarma yetkisinin yanında bu yetkinin AY. m. 104/17 uyarınca konu bakımından sınırlandırılarak Cumhurbaşkanı’nın yalnızca yürütme yetkisine ilişkin konularda CBK çıkarabileceğine, ancak Anayasa’nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler hakkında, Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda CBK çıkaramayacağına; AY. m.104/f.17’de belirtilen konu bakımından yetki kurallarına aykırı olarak çıkarılan CBK’nın, içeriği Anayasa’ya aykırılık oluşturmasa bile, Anayasa’ya uygunluğundan söz edilemeyeceğine ve bu nedenle CBK’ların içerik yönünden Anayasa’ya uygunluk denetimi yapılmadan önce konu bakımından yetki kurallarına uygunluğunun ele alınması gerektiğine değinilmiştir.

İptal Talebinin Gerekçesi

Ø    Dava dilekçesinde özetle; Ekonomi Koordinasyon Kurulunun (Kurul) görevleriyle ilgili olarak bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlardan talep edeceği bilgi ve belgelerin içinde kişisel verilerin de yer almasının mümkün olduğu, kuralın kişisel verilen korunmasına ilişkin bir düzenleme içermediği, kişisel verilerin toplanması, işlenmesi, analizi, paylaşılması gibi faaliyetlerin kanunla düzenlenmesi gerektiği, genel çerçevesi, ilke ve esasları belirlenmeden kişiler hakkında bilgi ve veri toplamak için idareye yetki verilmesinin hukuki belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırı olduğu, kişisel verilerin Anayasa’nın kişi hak ve ödevlerine ilişkin “İkinci Kısım İkinci Bölümünde düzenlendiği, buna göre ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilecek olan kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usullerin de kanunla belirlenmesi gerektiği, temel haklar, kişi hakları ve ödevlerinin CBK ile düzenlenemeyeceği, kuralın kanunlarda açıkça düzenlenen hususlara ilişkin hükümler içerdiği, kamu tüzel kişiliği olmayan bir Kurulun kamu kurum ve kuruluşlarından bilgi istemeye yetkili kılındığı, Cumhurbaşkanı’nın yürütme yetkisini Anayasa’ya uygun kullanmadığı belirtilerek kuralın Anayasanın 2, 6, 8, 13, 20 ve 104. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Anayasaya Aykırılık Sorunu

Ø   İşbu kararda, CBK’ya ilişkin konu bakımından yetki kurallarının AY. m.104/f.17’de düzenlendiğine ve bu dosya için de AY. m. 104/17 hükmü bağlamında inceleme yapılacağına; işbu CBK’nın m. 3/2 ve m. 4 hükümlerine bakıldığında Kurulun kuruluşu, görevleri ve üye yapısı da dikkate alındığında: merkezi idare içinde yer alan, kamu tüzel kişiliği bulunmayan ve Cumhurbaşkanlığı veya herhangi bir bakanlık teşkilatına dahil olmayan kendine özgür bir idari birim olduğunun anlaşıldığına; bu bağlamda ilgili Kurula dair görev ve yetkilerinin, CBK’yla düzenlenmesi AY. m. 106/11’de öngörülen “Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir” kuralı kapsamında veya Anayasada CBK ile düzenleneceği özel olarak öngörülen diğer konular kapsamında da olmadığına; dolayısıyla Kurulun görev ve yetkisine ilişkin hususların AY. m. 123 uyarınca münhasıran kanunla düzenlenmesi gerekirken CBK ile düzenlenmesinin, AY. m. 104/17 hükmüne aykırılık teşkil ettiğine ve işbu iptali istenen CBK m. 6 hükmünün iptalinin gerekliliğine değinilmiştir.

Ø  Dava, konu bakımından yetki yönünden incelenip Anayasaya aykırılık tespit edildiğinden içerik yönünden inceleme yapılmadığı da belirtilmiştir.

Yürürlüğün Durdurulması Talebi

Ø   Dava dilekçesinde, işbu iptali ve yürürlüğün durdurulması istenen hükmün uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğabileceği belirtilmiş ve yürürlüğün durdurulmasına karar verilmesi talep edilmiştir ancak AYM talebi inceleyerek işbu talebe ilişkin koşulların oluşmadığı gerekçesiyle reddine karar vermiştir.

2.       Karar

Tüm bu değerlendirmeler ışığında; 29.06.2021 ve (77) numaralı Ekonomi Koordinasyon Kurulu Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 6. maddesinin konu bakımından yetki yönünden Anayasaya aykırı olduğuna ve İPTALİNE 30.12.2021 tarihinde OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.