TransUnion’un “Dark Patterns” Davası ve ABD Tüketici Mali Koruma Bürosu’nun Genelgesi

Hazırlayan: Aden Cennet Kılıç

TransUnion Davası’ndan Gelişmeler

TransUnion, ABD merkezli bir tüketici kredi raporlama şirketidir. Şirket, ABD’deki aktif kredi tüketicilerinin neredeyse tamamının profilini çıkarttığını ileri sürmektedir ve 200 milyondan fazla kişinin verisini toplamaktadır^[1]. Şirket tarafından toplanan kredi verileri arasında, kredi alan kişilerin ödeme geçmişleri, borçları, maksimum kredi limitleri, kredi verenlerin isim ve adresleri gibi bilgiler yer almaktadır. Şirket, iştiraki olan TransUnion Interactive isimli şirket aracılığıyla kredi puanları ve raporları gibi ürünleri de halka pazarlamakta ve satmaktadır^[2]. ABD Tüketici Mali Koruma Bürosu (Consumer Financial Protection Bureau – “Büro”), şirketin güvenilirliğini sağlamakta zorlandığını ve 150 binin üzerinde kullanıcının şirket hakkında şikâyette bulunduğunu belirtmiştir.

Ocak 2017’de Büro, kredi ile ilgili ürünleri aldatıcı bir şekilde pazarladığına yönelik suçlamalara ilişkin TransUnion ve iştirakleri ile uzlaşmaya varmıştır. Uzlaşmaya göre şirket, mağdurlara 13,9 milyon Amerikan doları tazminat ve 3 milyon Amerikan doları para cezası ödemeyi kabul etmiştir. Aynı zamanda TransUnion ve iştirakleri; tüketicileri kredi verenlerin kendilerine sağlanan kredi puanlarını kullanma olasılığının düşük olduğu konusunda uyarmayı, abonelik hizmetlerine ilişkin yinelenen ödemeler için müşterilerin açık rızalarını almayı ve aboneliklerin iptali için kolay bir yol sağlamayı gerektiren resmi bir icra emrini de kabul etmiştir. İlgili icra emri, şirketi, yönetim kurulunu ve çalışanlarını bağlayıcı niteliktedir. Bu icra emrine rağmen şirketin üst düzey yöneticisi John Danaher, gerekli adımların atılmasını yasaklamıştır. Örneğin Danaher, istenmeyen abonelik kayıtlarını sınırlandırmak için icra emri doğrultusunda bir onay kutusunun kullanılmasının, TransUnion’un kredi izleme hizmetine daha az kayıt yapılmasına neden olacağına karar vererek onay kutusunun kullanılmaması talimatını vermiştir. Bu durum, milyonlarca kaydın yapılmasına yol açmıştır.

Nisan 2022’de Büro, TransUnion şirketine, şirketin iki branşına ve uzun süre şirkette yöneticilik yapmış olan John Danaher’e, 2017’deki icra emrini ihlal etmeleri, dijital “dark patterns” uygulamaları aracılığıyla müşterileri aldatarak abonelik elde etmeleri, kredi ürünlerini yanıltıcı bir şekilde pazarlamaları gerekçeleri ile dava açmıştır.

TransUnion ve Danaher, davanın reddini talep etmiştir. 18 Kasım 2022 tarihinde ABD Bölge Mahkemesi, TradeUnion’un, onay kutusu koyma gerekliliğinin iştirakleri için gerekli olmadığı, şirketin Büro’ya önerdigi uyum planına cevap verilmediği için icra emrinin uygulanamayacağı gibi iddialarını ve davanın reddi talebini reddetmiştir. Sonuç olarak, TransUnion’a karşı açılan dava devam etmektedir.

ABD Tüketiciyi Koruma Bürosu’nun “Dark Patterns” Genelgesi^[3]

“Dark patterns” olarak bilinen modeller, kullanıcıları bir şirket için karlı, ancak genellikle kullanıcılar için zararlı olabilecek davranışlara yönlendirmek için kullanılan tasarım özellikleridir^[4].

Büro Ocak 2023’te, negatif seçenekli abonelik hizmetleri sunan şirketlere yönelik bir genelge yayınlamıştır. Bu Genelgede kullanılan “negatif seçenekli” ifadesi, “bir satıcının tüketicinin sessizliğini, bir ürün veya hizmeti reddetmek için olumlu bir eylemde bulunmamasını veya bir sözleşmeyi iptal etmemesini, teklifin kabulü veya devam eden kabulü olarak yorumlayabileceği bir terim veya koşul” anlamına gelmektedir. Buna örnek olarak; herhangi bir platform aboneliğinin, belirli bir tarihe kadar aboneliğin açıkça iptal edilmemesi halinde otomatik olarak yenilenmesi verilebilir. Bu tür uygulamalar, piyasada yaygın olarak görülmektedir.

Büro, negatif seçenekli abonelik uygulamalarının, tüketicinin bilgilendirilmiş rızasının alınmamasının ve abonelik iptalinin zorlaştırılması durumlarının tüketicilere zarar verebileceğini belirtmiştir. Abonelik iptalleri, özellikle yaşlı kullanıcılar için daha zor olabilmektedir. Tüketiciler, satın almaya devam etmek istemedikleri hizmetler için ücretlendirilmeye devam ettiklerine dair şikayetlerde bulunmaktadır.

Büro ve Federal Ticaret Komisyonu (Federal Trade Commission), “dark patterns” modellerinin yükselişiyle mücadele etmek için birlikte çalışmaktadır. “Dark patterns” uygulamaları, negatif seçenekli hizmetlerle bir araya geldiğinde özellikle zararlı olabilmektedir. Bu uygulamalar, tüketicilerin abonelikler ve yinelenen ücretler içeren diğer hizmetleri satın almaları için yanıltılmasına neden olmakta ve tüketicilerin bu abonelikleri iptal etmesini zorlaştırmaktadır.

Büro, hizmet sağlayıcıların Tüketici Mali Koruma Yasası’ndaki (Consumer Financial Protection Act) haksız, aldatıcı veya istismar edici eylem veya uygulamalara ilişkin yasağa uymak zorunda olduğunu vurgulamıştır. Buna göre negatif seçenekli pazarlama uygulamaları, bir satıcının (1) negatif seçenek uygulamasının önemli şartlarını yanlış beyan etmesi veya açık ve dikkat çekici bir şekilde açıklamaması; (2) tüketicilerin bilgilendirilmiş rızasını almaması veya (3) iptal etmek isteyen tüketicileri yanlış yönlendirmesi, iptalin önüne makul olmayan engeller koyması veya taahhüt ettiği iptal prosedürlerine uygun iptal taleplerini yerine getirmemesi durumunda bu yasağı ihlal etmektedir.

Büro Genelgede bu üç şarta ayrıntılı şekilde değinmiştir.

1. Şartların Açıkça Belirtilmesi

Genelgede negatif seçenekli hizmetlerle ilgili olarak, hizmet sağlayıcıların aşağıdaki şartları açık bir şekilde belirtmediği veya yanlış beyan ettiği durumlarda Tüketici Mali Koruma Yasası’nı ihlal edebileceği belirtilmiştir:

• Tüketicinin ürün veya hizmete kaydolduğu ve bunun için ücretlendirileceği,
• Tüketiciden tahsil edilecek tutar,
• Tüketici ürün veya hizmeti iptal etmek için olumlu adımlar atmadığı sürece ücretlendirmenin yineleneceği,
• Deneme amaçlı bir pazarlama planında, tüketici olumlu bir adım atmadığı sürece ücretlendirmelerin deneme süresinden sonra başlayacağı.

Örneğin tüketici raporlama kuruluşlarının kredi ile ilgili ürünlerin “ücretsiz” olduğunu aldatıcı bir şekilde beyan ettikleri, gerçekte ise “ücretsiz” deneme sürümüne kaydolan tüketicilerin iptal etmedikleri sürece otomatik olarak yinelenen aylık ücreti olan bir abonelik programına kaydedildikleri tespit edilmiştir. Bu vakalarda, negatif seçenek özelliğiyle ilgili açıklamaların, tüketicilerin görmelerini zorlaştırılacak şekilde küçük harflerle ve düşük çözünürlükte gösterildiği, bu açıklamalara sayfanın alt kısmı gibi daha az göze çarpan bir bölümde diğer açıklamaların yanında yer verildiği görülmüştür.

2. Rıza

Negatif seçenekli pazarlama uygulamasına başvuran satıcılar, müşteriyi ücretlendirmeden önce müşterinin bilgilendirilmiş rızasını almadıklarında, Tüketici Mali Koruma Yasası’nı ihlal edebilmektedir. Örneğin, satıcıların negatif seçenek özelliğini gizlemesi, çelişkili veya yanıltıcı bilgiler vermesi veya tüketicinin sözleşmeyi anlamasına müdahale etmesi durumunda, bilgilendirilmiş rıza alınmamış olacaktır.

3. İptal

Satıcıların mevcut müşteri sayılarını korumak istemeleri anlaşılır olsa da bir hizmetin iptaline yönelik zorlaştırıcı uygulamalardan kaçınmaları gerekmektedir. Büro, bir kredi kartı düzenleyicisinin, tüketicilere, bir ürünü hemen ve hiçbir soru sorulmadan iptal edeceğini belirttiğini; ancak müşterileri satış sorumlularına yönlendirdiğini ve iptal taleplerinin reddedildiğini, bu nedenle müşterilerin taleplerini birkaç defa tekrar etmeden ürünü iptal edemediklerini tespit etmiştir. Bu faaliyetler yanıltıcı davranış olarak tanımlanmıştır.

İptal taleplerinin önüne makul olmayan engeller koyulmasının da yasanın ihlalini oluşturacağı belirtilmiştir. Bu davranışlara örnek olarak, iptal etmek için arayan müşterilerin hatta uzun süre bekletilmesi, iptal süreci hakkında yanlış bilgi verilmesi, iptal talebini işleme koymanın geciktirilmesi verilebilir.

***

[1] https://www.transunion.com/solution/customer-credit-check (Erişim Tarihi: 18.05.2023).

[2] https://www.consumerfinance.gov/about-us/newsroom/cfpb-charges-transunion-and-senior-executive-john-danaher-with-violating-law-enforcement-order/ (Erişim Tarihi: 18.05.2023).

[3] Yazının bu kısmında Büro’nun yayınladığı Genelge özetlenmiştir. Kaynak: https://www.consumerfinance.gov/compliance/circulars/consumer-financial-protection-circular-2023-01-unlawful-negative-option-marketing-practices/ (Erişim Tarihi: 18.05.2023).

[4] https://www.consumerfinance.gov/about-us/newsroom/statement-of-cfpb-director-rohit-chopra-on-complaint-against-active-network/ (Erişim Tarihi: 18.05.2023).